Przy zawieraniu umów sprzedaży, przy których wydanie towaru jest przesunięte w czasie, sprzedawca zwykle stawia jako jeden z warunków umowy dokonanie przedpłaty.
Oto przykładowe zapytanie, które wpłynęło do Stowarzyszenia Konsumentów Polskich dotyczące kwestii przedpłaty (zredagowane na potrzeby tego artykułu).
Mój mąż chcąc zakupić samochód, znalazł interesującą go ofertę. Po rozmowach telefonicznych z właścicielem autokomisu uzgodnił wizytę w komisie w celu obejrzenia samochodu. Ponieważ komis ten znajduje się w miejscowości odległej o ok.200 km od miejsca zamieszkania ,można było tam pojechać dopiero w weekend. Dwa dni przed przyjazdem, właściciel komisu zadzwonił, że są inni zainteresowani ewentualnym zakupem tego samochodu, poprosił o zadatkowanie celem pierwszeństwa zakupu. Zaliczka wyniosła 500 zł.
Wizyta w komisie nie przyniosła jednak spodziewanej transakcji z uwagi na liczne uwagi mojego męża co do stanu technicznego tego samochodu, które to nie były widoczne na zdjęciach oraz nie było wzmianki o nich w udostępnionych informacjach na stronie komisu samochodowego. Nadmieniam, że nie było żadnej podpisanej umowy przedwstępnej ewentualnego zakupu. Właściciel komisu odmówił zwrotu wpłaconej zaliczki twierdząc, że byłby stratny z powodu tego, że odesłał potencjalnych klientów oraz że tak stanowią przepisy kodeksu cywilnego.
Bardzo proszę o interpretację tej sytuacji- czy faktycznie mąż nie ma prawa do zwrotu wpłaconej zaliczki?
Analizując powyższe zapytanie należy zwrócić uwagę na to, że w prawie istnieją dwie formy dokonywania przedpłaty:
- zaliczka oraz
- zadatek.
Konsument powinien mieć pewność, czy przedpłata to zaliczka, czy może zadatek w świetle prawa. Różnica między zadatkiem i zaliczką jest poważna. W szczególności różnica dotyczy skutków ewentualnego niedotrzymania warunków umowy, nawet jeśli chodzi o umowę ustną.
Zaliczka stanowi tak naprawdę wcześniej zapłaconą część ustalonej ceny. Jeśli więc umowa jest wykonana – konsument płaci cenę pomniejszoną o wcześniej wpłaconą zaliczkę. Jeśli natomiast umowa jest niewykonana lub wykonana nienależycie, zaliczka powinna być zwrócona konsumentowi, który ją wpłacił. W przypadku jednostronnego wypowiedzenia umowy przez konsumenta należy mu się zwrot wpłaconej zaliczki.
Także wpłacony przez konsumenta zadatek w razie wykonania umowy ulega zaliczeniu na poczet ceny. Natomiast w razie niewykonania umowy przez sprzedawcę konsument może, bez wyznaczenia terminu dodatkowego, od umowy odstąpić i zażądać od sprzedawcy sumy dwukrotnie wyższej od wpłaconego zadatku. Jeśli zaś to konsument, który wpłacił zadatek, nie wywiązuje się z umowy, sprzedawca może odstąpić od umowy i otrzymany zadatek zachować.
W przypadku rozwiązania umowy za zgodą obu stron, zadatek powinien być zwrócony konsumentowi, wtedy sprzedawca nie ma już obowiązku zapłaty sumy dwukrotnie wyższej. To samo dotyczy przypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności, albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
W związku z powyższym nawet jeżeli pisemna umowa nie została zawarta, doszło zapewne do pewnych ustaleń ustnych bądź korespondencyjnych (np. drogą mailową) które też mogą stanowić umowę. Należy zatem zweryfikować jakim tytułem dokonana została przedmiotowa przedpłata. Gdyby okazało się, że zatrzymanie przedpłaty przez sprzedawcę jest nienależne – trzeba wysłać do niego wezwanie do zwrotu kwoty w wyznaczonym terminie (np. 7 dni). Pismo należy najlepiej wysłać listem poleconym za potwierdzeniem odbioru.
Warto także przy tym zauważyć, iż zgodnie z art. 27 ustawy o prawach konsumenta, konsument, który zawarł umowę na odległość, może od niej odstąpić bez podania przyczyn, składając stosowne oświadczenie na piśmie w terminie 14 dni od dnia wydania rzeczy. Do zachowania tego terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem. Pismo ze względów dowodowych należałoby wysłać listem poleconym za potwierdzeniem odbioru. Termin ten ulega przedłużeniu o 12 miesięcy, jeśli konsument nie otrzymał od przedsiębiorcy informacji o możliwości odstąpienia od umowy.
W razie odstąpienia od umowy umowa jest uważana za niezawartą, a konsument jest zwolniony z wszelkich zobowiązań. To, co strony świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Zwrot powinien nastąpić niezwłocznie, nie później niż w terminie czternastu dni – niezależnie od tytułu zapłaty czy też przedpłaty.
W przypadku niemożliwości wyegzekwowania swoich roszczeń mogą Państwo zwrócić się z prośbą o pomoc interwencyjną m.in. do Rzecznika Konsumentów lub najbliższego Oddziału Federacji Konsumentów.
